ხატოვანი მოტივაციები /ლიტერატურულ-შემეცნებითი ჟურნალი: მომღერალი ცხენი _ ჯანრი გოგეშვილის ზღაპრები, იგავ-არაკები და საბავშვო ლექსები...

***

სრული ტექსტი

მომღერალი ცხენი
ზღაპარი

უცნაური კვიცი, მის

ან ფენაკოს წინასწარმეტყველება, ნავარდას მომაჯადოებელი ხმა და გოგონას საოცარი განკურნება…

ლერწმოვანთან დაბინავებულ რემაში უცნაური კვიცი დაიბადა…
მოევლინა თუ არა ქვეყანას, უმალ სათამაშოდ გაუწია გულმა…
ის იყო, პირმშოს ხილვით გახარებული დედამისი ასალოკად შეემზადა, რომ კვიცი დაუფიქრებლად მოსწყდა ადგილს და ლერწმიანში შევარდა…
იქ კი, საგანგებოდ განმარტოებული ბებერი ჭაკი, მისანი ფენაკო ისვენებდა. მყუდროებადარღვეულმა ფენაკომ წყენით შეათვალიერა კვიცის ნაკვალევი და მოსაბოდიშებლად მოსულ ახალგაზრდა ფაშატს, თაფლიკოს საყვედურით ამცნო:

-დედის წინ მარბენალ კვიცს ან მგელი შესჭამს, ან მგლის ფერიო, ალბათ გაგიგია, მაგრამ ამ კვიცის ფლოქვის ხაზები ადამიანთა გულებისკენ მიემართება… გაფრთხილდი, ემაგ უცნაური ხასიათით, რაიმე ხიფათს არ გადაგვყაროს…
თაფლიკომ მეტისმეტი მოკრძალებით მოუბოდიშა. ბებერი ჭაკის მისნობა მაინცადამაინც არ სჯეროდა, მაგრამ რიდი კი დიდი ჰქონდა. რადგან ლერწმოვანში განმარტოებული ფენაკოს მყუდროების დარღვევას, თავად ულაყი ანქიტერიც კი ერიდებოდა და მორიგი ბრძანების გაცემისას შედარებით გულდინჯად შეიხვიხვინებდა ხოლმე…
კვიცი, მართლაც უცნაური ჩანდა! მოხდენილსა და მოუსვენარს ბალანი ალისფრად უღუოდა. დიდრონ საცერივით თვალებით, თითქოსდა მთელი სამყაროს მშვენებას აირეკლავდა. ყნოსვაც გამორჩეული გამოჰყოლოდა, თვალებდახუჭულს სუნით არამცთუ ჯოგის თითოეული წევრის, არამედ ახლომახლო მდებარე ყოველი ხის, ბუჩქის, ბალახის და თავად ქვების გამოცნობაც კი შეეძლო… ჩლიქები კი, ისეთი მგრძნობიარე ჰქონდა, რომ მისან ფენაკოსგან მივიწყებულ სახიფათო ბილიკსაც კი ლაღად გაივლიდა…
ლაშებზე ხომ არაფერს ვამბობ, თუ რასმე ერთხელ მაინც შეახებდა, მერე იმას რა დაავიწყებდა… მაგრამ ყველაზე უფრო განგებისგან სმენა ჰქონდა მომადლებული, შორეულ მელოდიასაც კი, უმალ მოჰკრავდა ყურს და გარინდული, მალული თრთოლვით უსმენდა…ერთხელ, თავადც ამღერდა… საამო, გულშიჩამწვდომი ხმა ჰქონდა და მშვენიერ სიმღერებს მღეროდა… ზოგჯერ თავისებურად შეითამაშებდა კიდეც და ლერწმოვანის შემოგარენს ნავარდ-ნავარდით შემოივლიდა.
მაგრამ ყველაზე მეტად შავქოჩრიანი ყომრალების ახმიანება უყვარდა…
ლეგა, თვალშისაცემი ბეწვით შემოსილი, ერთთავად ფაფარაყრი

ლი ულაყები, შუბლს კეფიდან გადმოსული შავი ქოჩრები, რომ უმშვენებდათ, რემის უსაფრთხოებას საგანგებოდ იცავდნენ და მხოლოდ ანქიტერის ბრძანებებს ასრულებდნენ… საფრთხის შეგრძნებისას იმგვარ ჭიხვინს ატეხდნენ, უცაბედად არამცთუ ნადირს, კაცსაც შიშის ზარს სცემდნენ…
ნავარდას კი, თავისებურად იზიდავდა მათი საგანგაშო ”შემოძახილი” და ხშირად ერთ-ორს საგანგებოდ დააფრთხობდა ხოლმე… საშურად აჭიხვინებულ შავქოჩრიანების ხმაზე კი, თავის მომხიბლავ სიმღერას წამოიწყებდა… უნებლიეთ, ყომრალებიც ყურს მიუგდებდნენ და ნება-ნება შეხმატკბილებულ ჭიხვინ-ხვიხვინზე გადადიოდნენ…
ცხენის სიმღერა ვის გაუგონიაო, გიჟდებოდა ულაყი ანქიტერი და ფაშატ თაფლიკოს თვალებს დაუბრიალებდა… მერე სიმღერით გართულ კვიცს გამოენთებოდა, ბეჭით ნაცად მუჯლუგუნს გაჰკრავდა…
ჭიხვინით, რამდენიც გენებოს იჭიხვინე, ოღონდაც, მაგ სიმღერას გადაეჩვიეო, გააფრთხილებდა ბრაზმორეული… რა უნდა ექნა, ფრთხილობდა, ნავარდას გადამკიდე შაქოჩრიანებს სიფხიზლე არ შემოლეოდათ…
კვიცსაც რა ექნა, თუმც უკვე, აღარც კვიცი ეთქმოდა, საცა იყო ორი წლისა გახდებოდა და მისი ასაკის შესაფერისი წინდახედულობა მართებდა. ოღონდ, ცოტა ხნის შემდეგ კვლავ წამოუვლიდა სიმღერის ჟინი და ფარულად აღიღინებული ლერწმოვანს განერიდებოდა. ჭენებით გაუყვებოდა მდინარის სანაპიროს და განმარტოებული ლაღად ამღერდებოდა… მართლაც, რომ მომხიბვლავი ხმა ჰქონდა და ვერავინ იფიქრებდა ცხენი მღერისო… მაგრამ იგი სხვა ცხენებისგან არა მარტო უჩვეულო სიმღერის ნიჭით გამოირჩეოდა, არამედ მრავალფეროვანი ალურითაც… ნაბიჯი ხომ გამორჩეულად ლამაზი ჰქონდა, რბოლაც მშვენივრად ეხერხებოდა… მოხდენილ იორღას ანუ თოხარიკს შიგადაშიგ მგზნებარე ჩორთს გამოურევდა… და როცა შეინავარდებდა, მართლაც განსაცვიფრებლად ზღაპრული სანახაობა იშლებოდა…
ერთხელ, ამგვარად გალაღებული, მდინარეში მობანავე ბავშვებთან დაეშვა… გული რაღაც სხვაგვარად შეუთამაშდა და თითქოსდა საკუთარ ჟრიამულში ჩაკარგულ პატარებს შეერია.
პატარებმა მისი დანახვით ძალზე გაიხარეს; ვინ ზურგზე შეაცოცდა, ვინ გედისებრ კისერზე მოეხვია, ვინ კიდევ ფაფარში ჩაავლო ხელი… მხოლოდ ერთი, ზღაპრულად მომხიბლავი, ქერაკულულებიანი გოგონა იჯდა განმარტოებით, ისე რომ, ვერც კი გრძნობდა სხვების სიხალისეს… ასე კოხტა და ლამაზი, შეუცნობი წარსულიდან წამოვლილ სენს დაეთრგუნა…
ერთხელ, როცა იგი ჯერ კიდევ სრულიად პაწია იყო, საშინელი ქარსეტყვა ამოვარდა, ფანჯარა შემოამტვრია და ეტლი, რომელშიც გოგონას ეძინა კედელს მიანარცხა… მძინარე პაწია, თითქოს არც კი შეშინებულა, მაგრამ მერე და მერე დაემჩნა, რომ გულჩახვეული იზრდებოდა, სხვის მხიარულებას ნაკლებად იზიარებდა, ის კი არა, სხეულზე ზოგ ადგილას მწარედაც, რომ გეჩქმიტათ, ვერც იგრძნობდა…
ნავარდამ იგი მალე შეამჩნია, მასთან ფრუტუნით მივიდა,

კულულები აულოკა, აქა-იქ ტუჩები შეახო და ტკბილად ამღერდა:
მომღერალი ცხენი ვარ,
და ნავარდა აჩუა,
შემომაჯექ გეთაყვა,

აჩუ, ბაჩა-აჩუა!
გამაჭენე პატარავ,
აღარ გეთქმის აღუა,
მომღერალი ცხენი ვარ
და ნავარდა აჩუა…
მაგრამ გასაოცარი ის იყო, რომ გოგონა უმალ გახალისდა, აკისკისდა, მამის ნამღერი ლექსი გაახსენდა, მომღერალ ცხენს ყელთან აეკრა და წკრიალა ხმით ააყოლა:
აგერ, ნავარდა!
სილამაზით განთქმული პრინცი,
კვიცი გვარზე ხტის,
კვიციაა და მერე რა კვიცი…
დაჰქრის, თამაშობს,
მშვენიერი სიმღერა იცის,
თუკი ინატრებ,
მოგატარებს ოცნებას ციმციმ…
ბავშვები ლამის შეშინდნენ, უცნაური ცხენის ამღერებამ თუ გულჩათხრობილი გოგონას ასე უცებ გახალისებამ, თითქმის თავგზა აუბნიათ… მერე ყოველ მათგანს ძალზე მოუნდა ამ მოხდენილ ცხენთან ერთად ემღერა და მშვენიერ წყვილს ერთხმად მიუმღერეს:
მომღერალი ცხენი ვარ,
აჩუ, ბაჩა-ნავარდა,
დავჭენაობ, დავხტივარ,
დავქრი მთა და ბარადა…
ამ დროს მომღერალ ცხენს ულაყ ანქიტერის გამაფრთხილებელი ჭიხვინი მოესმა… შებინდებულიყო და ისისც საძოვარზე გაშლილ რემას ლერწმოვანთან უხმობდა… ნავარდა შეკრთა, მერე გედისებრი კისერი დახარა, მოხდენილად შეირხა და მის ზურგზე ამხედრებული პატარები ძირს ჩამოსვა, ქერაკულულებიან გოგონას კი, შუბლი ლოყაზე ფაქიზად შეახო, რაღაც ჩუმად მიუმღერა და ჯოგის ადგილსამყოფელისკენ მოჰკურცხლა…

=
რემიდან გაძევება, მარადმწვანე მდელო და განწირული თაფლიკოს საყვედური ულაყ ანქიტერისადმი…
=
ლერწმოვანში საგანგებოდ განმარტოებულმა მისანმა ფენაკომ ახალგაზრდა დედა, ფაშატი თაფლიკო თავისთან დაიბარა და აუწყა:
-ეგ კვიცი, ჩვენს რემას ხიფათს მოუვლენს, ადამიანები იფიქრებენ, იმ ჯოგში დანარჩენებიც მაგასავით ჯამბაზები იქნებიანო და ამას, რაც მოჰყვება იმედია ხვდები… ჩვენზე დიდ ნადირობას გამართავენ და იმის იმედით, ცირკის მეპატრონეები დიდ თანხას გადაგვიხდიანო, სათითაოდ შეგვიპყრობენ… ამგვარი საშიშროება, ერთხელ ადრეც გველოდა. ჩემი წინდახედულობა, რომ არა, სხვებთან ერთად, ალბათ შენც ზღვისიქეთა ხელმწიფის მეჯინიბისა და მისი დამქაშების ტყვეობაში აღმოჩნდებოდი… თუმც, თავისებურად ანქიტერმაც იმარჯვა, ყომრალებთან ერთად მონადირეები სხვა მხარეს გაიტყუა, მერე უცებ შემოტრიალდა და მდევარს იმგვარი გამაყრუებელი ჭიხვინით შეეჩეხა, რომ მათი ცხენები დაფრთხნენ და ხრამში გადაიჩეხნენ… პატრონთაგან ბევრი თან გადაიყოლიეს, სხვებმა გაქცევით უშველეს თავს…
თაფლიკომ კარგად იცოდა ანქიტერისა და ყომრალების გმირობის ამბავი, ისიც, ფენაკოს ჭირვეულობის გამო რემა კინარამ ალყაში, რომ აღმოჩნდა, მაგრამ შეპასუხება არც უფიქრია, რადგან ბებერი ჭაკის დამქაშები, მისანის ნათელმხილველურ ნიჭს, ჯოგის სიძლიერის საწინდრად წარმოსახავდნენ და ამას თავად ულაყი ანქიტერიც უბამდა მხარს… მაინც დაპირა შვილს გამოქომაგებოდა… ნავარდა ხომ ყომრალებთან მეგობრობსო, უნდოდა ეთქვა, მაგრამ ფენაკომ არ დააცალა…
-ასე რომ, უხეირო ჯამბაზის ხვედრს, ცოტა ხნით, მაგრამ მომღერლის მოშორება გერჩივნოს!..-მოკლედ მოჭრა ბოლოს და დაარიგა,-ამღამითვე განარიდე აქაურობას, უფსკრულზე გამავალ იდუმალი გზით, მიუვალ მწვერვალთან მდებარე მარადმწვანე მდელოზე აიყვანე და იქ დატოვე… რა იცი, იქნებ იქაურმა ბალახმა განკურნოს…
-ანქიტერმა რომ იკითხოს…-თითქოს ხავს ჩაეჭიდა დაბნეული თაფლიკო.
-უმჯობესია, ჩაძინებულს გამოეპარო…-ხმა უფრო გაიმკაცრა ბებერმა ჭაკმა,-ოღონდ, კარგად დაიხსომე, უფსკრულის აქეთა ნაპირს, რომ მიუახლოვდები, კიდეჩამომტვრეულ ლოდს უკანა ფეხი ზედიზედ მძლავრად მიარტყი. შენს მიერ გამოვლილი გზა, უმალვე უჩინარი გახდება და სანამ დათქმული დრო არ მოვა და არ ააკითხავ იმ შენს მომღერალს, ნებავს თუ არა, იქ ყოფნა მოუწევს…-მისანმა თვალი მონანავე ლერწამს გაუშტერა და ამით მიანიშნა მეტად ნუღარ შეყოვნდებიო.
და იქვე, შორიახლო მყოფი ანქიტერის უკმაყოფილო ხვიხვინიც გაისმა.
რა უნდა ექნა თაფლიკოს, მიხვდა მეტად შეყოვნება მართალც არ შეიძლებოდა… ლერწმოვანიდან გამოსულმა უმალ იხმო შვილი და უთხრა, რაღაც ცუდად ვგრძნობ თავს, მისანმა მირჩია, მიუვალ მწვერვალთან, რომ მდელოა იმისი ბალახი მოძოვე და გიშველისო… შენზე უკეთეს მეგზურობას ვინ გამიწევს, თუ არ დაიზარებ ამსაღამოსვე გაუყვეთ გზასო.
მომღერალი ცხენი ხალისიანად დათანხმდა. იფიქრა, იქ მდელოზე, ერთს ჩემებურად გავინავარდებ და თან სიმღერითაც ვიჯერებ გულსო… ოღონდ, წასვლის წინ, როცა ცად ვარსკლავები გამოკრთნენ, გოგონას სახლთან მალულად მიირბინა, მის ფანჯარასთან გაინაბა, მის საამო სუნთქვას ყური მიუგდო და იდუმალი, სულისჩამდგმელი ხმით ამღერდა…
გოგონა სიზმრად ვარსკლავებზე მონავარდე ნავარდას ხედავდა… ეჩვენა ის და ნავარდა ერთსულად იქცნენ და ერთნაირი სულის შემძვრელი გატაცებით მღეროდნენ… ტანში სიცოცხლის მომცველი ჟრუანტელი უვლიდა და ჰაეროვანი სიმსუბუქე იპყრობდა… მერე ლხენით აფრინდა ცისკენ, აჩუას ზურგზე მოექცა, ტანი მოხდენილად მოზიდა და ვარსკლავეთში გაინავარდა…
ფანჯარასთან განაბული ცხენი კი კვლავ უჩუმრად მღეროდა… ბოლოს, ნება-ნება მოშორდა იქაურობას და შვილის გაუჩინარებით შეშფოთებულ დედამისს ჭიხვინ-ფრუტუნით შეეხმიანა…
მალე დედა-შვილი ერთურთს თავ-კისერით გაეთამაშნენ და გზას მორჩილად გაუყვნენ…
ერთთავად ცის სილურჯეში შემალული მიუვალი მწვერვალი, მარადნისლოვანი უფსკრულით იყო გარშემორტყმული… ხეთა ზემოთ აღმართულ, დაგუბებულ წყალივით მდორე ჯანღს, თითქოს ათასწლოვანი ჟანგი მოსდებოდა… ჯანღი თვალისთვის შეუვალი და ხმაგაუმტარი სამარისეული სიჩუმით იყო მოცული… ერთგან, უფსკრულში გალავნის კედელივით ამოზიდული, ლიანებით დაფარული ქვიანი მიწის ზედაპირი იყო ის ვიწრო გზა, მარადმწვანე მდელოს და რა თქმა უნდა, თავად მწვერვალს ჩვეულ, ადამიანისგან ფეხდადგმულ მიწასთან, რომ აკავშირებდა, ბილიკს უფრო გავდა, ვიდრე გზას… მაგრამ ნავარდასთანა არსებას მასზე გასვლა არ უნდა გასჭირვებოდა… იგი გაბედულად მიუძღოდა დედას, მგრძნობიარე ჩლიქების წყალობით იდუმალი ბილიკის ყოველ სახიფათო მონაკვეთს ცნობდა… თაფლიკო გამუდმებით ყნოსავდა მისგან ფლოქვშენახებ გზის მონაკვეთს და საგულდაგულოდ იმახსოვრებდა, რათა უკან მობრუნებულს უხიფათოდ გაევლო… გამთენიისას მარადმწვანე მდელოზე ააღწიეს…
თაფლიკომ მთვარის შუქზე ცოტა ბალახი მოძოვა და სასიმღეროდ განწყობილ შვილს უთხრა:
-ვხედავ, ორივე ძალზე დაღლილები ვართ, მოდი, ცოტა ხნით ჩავთვლიმოთ, მზის ამოსვლისას შევფხიზლდეთ და მაშინ აქაურობის ნახვას არაფერი აჯობებს…
მომღერალი ცხენი მის ნებას დაჰყვა… დაღლილი მალე ღრმა ძილმა მოიცვა… თაფლიკოს კი, იმედი მიეცა, რაკი ძველებურად არ ამღერდა, ალბათ აქაურობამ უკვე არგოო და აღარ შეყოყმანებულა, ისე მოიქცა, როგორც ფენაკომ დაარიგა. ყნოსვა-ყნოსვით ვიწრო გზა განვლო და კიდეჩამომტვრეულ ლოდსაც ზედიზედ მისცხო ფეხი…
უცაბედად, თითქოს მიწა იძრაო, იქაურობა მძლავრად შეტორტმანდა, ბილიკი, სადღაც შუაგულში, თითქოს ძაფივით ჩაწყდა, მერე უფსკრულში ქვა-ღორღად ჩაიფანტა და თაფლიკოც ჩაიყოლია… განწირული და ერთიანად დაჩეჩქვილი ახალგაზრდა ფაშატი მიხვდა, რომ ბებერმა მისანმა მოატყუა, მაგრამ მაინც ასე წამოცდა:
-შეენც ანქიტერ?!

=

ნისლზე მავალი, მედგარი ლურჯნისკარტა, უმშვენიერესი პრინცესა ვარდულეტა…

=

ნავრდა წინათგრძნობამ შესძრა, წამიერად უმალვე დედა მოიკითხა და როცა ახლომახლო ვერ იპოვა გზისკენ გაქანდა, მაგრამ სადღა იყო იგი…
მშფოთვარედ ჭიხვინებდა… მიუვალი მწვერვალი ახლა, მართლაც მიუვალი შექმნილიყო… დიდრონი თვალები ცრემლებით აევსო, გუმანით მიხვდა, ახირებული ჩვევითვის ჯოგიდან მოკვეთეს… თუმც, ახლა მხოლოდ დედას მისტიროდა… მისი ხმა იდუმალ ბურუსს კვეთდა…
მოულოდნელად უფსკრულის იქითა მხარეს ულაყ ანქიტერის ჭიხვინი გაისმა. ნავარდამ ნისლს იქით, მის სილუეტსაც მოჰკრა თვალი, ჯოგის წინამძღოლმა ერთგან მიწა დატორა, ყალყზეც შედგა, წამით თითქოს ჯანღსაც ჩააბჯინა ტორი, დროულად დაიხია უკან და თავჩაქინდრული შედგა… როგორც ჩანდა იცოდა რაც მოხდა და სინდისის ქენჯნას გრძნობდა… უკვე ყომრალებიც გვერდს უმშვენებდნენ და ნავარდას გასამხნევებლად იომახიანად ჭიხვინებდნენ… მაგრამ ვერ მოესაზრებინათ რა ექნათ… ანქიტერის მორიგ მბრძანებლურ ჭიხვინზე კი, ნავარდამ თავისთვის ჩაიხვიხვინა:
-ბებერი ჭაკის, მისან ფენაკოს მორჩილი ულაყი, რაღა წინამძღოლიაო…
ანქიტერმა მიწა დატორა და იქაურობას ნირწამხდარი გაეცალა… ყომრალები მორჩილად მიჰყვნენ…
ნავარდა მეტად აღარ შეყოვნებულა, ადგილს მოსწყდა და დედის საშველად, ბილიკის მიმართულებით ბურუსში გადაეშვა… შესძლო და ნავარდში დახელოვნებულმა სქელ ნისლზე ფეხი მოიკიდა. მალე მიხვდა ჟანგმოდებული ჯანღი სხვადასხვა მხარეს მიმოდიოდა, ხან დაღმა ჩადიოდა, ხან აღმა ადიოდა, ხანაც ბეწვის ხიდივით დაეკიდებოდა მის წინაშე და უცებ მორევივით იწყებდა ტრიალს… ისიც, ყოველნაირად ცდილობდა ამ უჩვეულო წინაღობებს გამკლავებოდა… ზოგან ჩორთით იწყებდა სვლას, ზოგან თოხარიკით ცდილობდა სახიფათო ადგილას გავლას, ზოგან ნავარდით და ზოგანაც მოზომილ ნაბიჯს იშველიებდა, შიგადაშიგ კამარის შეკვრასაც ახერხებდა… ბოლოს მიხვდა ძალა ეცლებოდა, უფსკრულის ფსკერამდე კი, როგორც ჩანდა შორი მანძილი იყო…
უცებ, შორიახლოდან, პაწია, ჩიტის ხმა მოესმა…
-იჩქარე, თორემ დიდხანს ვერ გაუძლებ, აგერ, ეს ორლოდშუა მოქცეული კენჭი თუ გამოსძვრა, უფსკრულის ეს მხარეც ჩამოწვება და ყველას თან ჩაგვიტანს…-მისაშველებლად მიიხმო, პაწია, ოქროსფრად შებუბლულმა, ლურჯნისკარტა ჩიტუნამ…
იგი, ერთი შეხედვით სასაცილოდ გამოიყურებოდა, ფეხები მსხვილ ლიანისთვის მიებჯინა, ფრთები წინ წამოეწია და თავ-კისერით თავგანწირვით ცდილობდა, საბედისწეროდ გადმოხრილი ორი ვეებერთელა ლოდის შემაკავშირებელი კენჭის შეკავებას…
-სწრაფად გამოეცალე…-უთხრა ჩურჩულით მედგარ ჩიტუნას და როგორც კი მან მახლობელ ლიანისკენ ისკუპა, პაწია კენჭსა და ლოდების კიდეებს გადამეტებულად მიაწვა…
უკან შეწეული კენჭი, ბუნებრივ ბუდეში ჩაჯდა და ლოდებს სიმყარე შეუნარჩუნა…
-ვგრძნობდი, რომ მომისწრებდი…-დაიჟღურტულა ჩიტუნამ,-სანამ გონს დაკარგავდა, დედაშენმა მოასწრო და ზოგი რამ მიამბო შენს შესახებ, ძალზე ნანობდა ბებერმა ჭაკმა ფენაკომ გამაცურაო…
-დედაჩემმა?!-გაფაციცდა იგი.
-ჰო, დედაშენმა, ბედად, აგერ ლიანების ბადეში ჩავარდნილა…-ჩიტმა თავისკენ მიახედა.
უფსკრულის სიღრმეში ჩანგრეულ გზას, ერთგან, აქეთ-იქიდან გადმოზნექილი და ბადესავით ჩაკიდული ხვიარები აკავებდა..,. შიგ ღონემიხდილი თაფლიკო იწვა…
-მაშ, უგონოდაა…-მშფოთვარე ნავარდამ ნისლთა ერთი დინებიდან მეორეზე მოინაცვლა.
-ეგ, არაფერი, აქაურ ნისლში ყოფნა, ბევრზე გამაბრუებლად მოქმედებს, როგორც კი ზევით ავიყვანთ გამოკეთდება…-ანუგეშა ჩიტუნამ.
ნავარდამ ხვიარების ბადეში განუძრევლად მწოლ დედას დამაიმედებლად შეჰხვიხვინა, მერე ჩიტუნასკენ მოზომილი ნახტომი გააკეთა და დაინტერესდა:
-კი მაგრამ, შენ აქ საიდან გაჩნდი?..
ბარტყი ვიყავ, უფსკრულზე გადაფრენა მომინდა, დედილოს არ დავუჯერე და ნისლმა ჯურღმულის ფსკერზე ჩამიტანა, იქ სიკეთის კეთებაში დახელოვნებულმა ადამიანებმა მომასულიერეს, მომხედეს… მას შემდეგ უკვე მერამდენედ ვცდილობდი ზემოთ ამოსვლას, მაგრამ ძალა არ მყოფნიდა…-მინდობილად გაეპასუხა იგი.
როგორ, იქ ადამიანებიც არიანო, გაიკვირვა ნავარდამ და ნისლის მორიგ მორევს დააღწია თავი…
-ადამიანები, ცხოველები, ფრინველები, ყოველგვარი სულიერნი, დაუდევრად და დაუფიქრებლად, რომ იქცეოდნენ და ამით ტკივილი მოჰქონდათ, როგორც ახლობლების, ისე საკუთარი თავის მიმართ…
ჩიტი ფრთებით წრიულად მოტრიალე ნისლის ფრთილებში გაბმულიყო და თავის დახსნას ვერ ახერხებდა…
ნავარდა ლაშებით მიწვდა გაანთავისუფლა და ურჩია:
-ქედზე დამაჯექ და ფაფარში მაგრად ჩამაფრინდი,_მერე ალალად დაიქადნა,_დედაჩემს, რომ ვუშველით, მერე იმათაც ამოვიყვანთ…
-რა კარგიაა!.._გაიხარა მის ფაფარში მოკალათებულმა ლურჯნისკარტამ,_იქ ხომ ჩემი მეგობრები, ჩიტუნა ჰაინიო და უმშვენიერესი კვიცი-პრინცესა ვარდულეტა მელოდება…
”უმშვენიერესი ვარდულეტა…” თავისდა უნებლიეთ გაიფიქრა ნავარდამ და წამით სასიამოვნოდ გააჟრჟოლა.
უცებვე გამოერკვა, ხვიარების ბადის ქვეშ მოექცა და შიგ დატყვევებული დედის აწევა სცადა. მაგრამ ძვრა ვერ უყო.
-ფრთხილად, არ მიმაჭყლიტო!-გაწიწმატდა ჩიტი,-ასე არაფერი გამოგივა…-გააფრთხილა და ურჩია,_აი, ამ უმსხვილესი ლიანის ბოლო, უფსკრულის შორიახლო მდგომ, რომელიღაც ხეზე უნდა იყოს დახვეული, მთელი ამ მომცრო ლიანების ბადე კი მასზეა გამობმული… თუ ცხენები შეგვეშველებიან და უმსხვილესი ლიანის დაქაჩვას შესძლებენ…-თავისებურად განსჭვრიტა ყოჩაღმა ჩიტუნამ.
-მაშინ, ყომრალებს შევეხმიანები!..-აღარ დააყოვნა ნავარდამ.
-მაგრამ ნისლის იქით ხომ, ჯერ არც ერთი სულიერის ხმას არ გაუღწევია…-დანაღვლიანდა ლურჯნისკარტა.
-ვიმღერებ…-ალალდ მიუგო,-სიმღერას შორეულ ვარსკლავებსაც კი მივაწვდენ ხოლმე…-ადგილი მარჯვედ მოინაცვლა და ამღერდა, რაღაც სხვაგვარად, გულშიჩამწვდომად, ფარულად სურდა არა მარტო ყომრალებისთვის, არამედ უფსკრულის ფსკერზე მყოფი პრინცესა ვარდულეტასათვისაც მიეწვდინა ხმა.
თანდათანობით ზემოთ მიიწევდა. გადაწყვეტილი ჰქონდა თუ თანამოძმეთ ვერ გააგონებდა, მარტოდმარტოს ეცადა ბედი და დედა გასაჭირიდან ეხსნა… მაგრამ სიმღერის ხმამ მართლაც გააღწია ნისლს იქით და რემას ნავარდას გასაჭირი ამცნო.

=
”კაციჭამია” ხე, ანქიტერის კამარა და ყომრალების სიმამაცე, თაფლიკოს ხსნა, ნავარდა, სილამაზით განთქმული პრინცი…
=

მისანმა ფენაკომ ლაში აიბზუა…
-ეგ, მომღერალი, ყომრალებს ხიფათს გადაყრის, მაგ ლიანის ბოლო ხომ ბოროტ ხეზეა მოხვეული, ადამიანები კაციჭამიას რომ ეძახიან, მიუახლოვდებით თუ არა ტოტებს მოგხვევთ, ქერქს გახსნის და სათითაოდ ჩაგყლაპავთ… ღირს კი ამად ის ღლაპი და ჩერჩეტი დედამისი, ჯოგის უსაფრთხოების დამცველთა სიცოცხლე, ასე აშკარად, რომ ჩავაგდოთ საფრთხეში…-ჩვეულებისამებრ დამოძღვრა რემის წინამძღოლი…
მაგრამ ულაყმა ანქიტერმა ამჯერად მის ბუზღუნს ყური არ ათხოვა და ყომრალებს უფსკრულისკენ გაუძღვა…
უმსხვილესი ლიანის ბოლო, მართლაც ხრამის შორიახლოს მდგარ ვეებერთელა, შავწითლად მოელვარე, თითქოსდა მუცელგამობერილ, მეტისმეტად კანსქელ ”კაციჭამია” ხეს იყო სამ რიგად შემოხვეული…

ანქიტერმა ბრძანება გასცა, ყომრალებს მის გარშემო ისე შეეკრათ წრე, რომ მათ შესაპყრობად დახრილი ”მარწუხა” ტოტები შეეკავებინათ…
ყომრალებმა ”კაციჭამიას” გარშემო მჭიდრო რკალი მარჯვედ შეჰკრეს და ქშუილ-ხროტინით დახრილ ტოტებს გადასახსნელად შემზადებულ მყრალ ქერქთან მიახლოების საშუალება არ მისცეს…
დადარაჯებულმა ანქიტერმა ყომრალებს ზემოთ კამარა შეჰკრა, ლიანს კბილები ჩაავლო, ხის ტანს შემოხსნა, მერე მძლავრი ნახტომით ისევ გადაევლო რკალს და რამდენიმე რჩეულთან ერთად უმსხვილეს თოკივით გაჭიმული მძლავრად დაქაჩა… მერე ტოტებთან მოდარაჯე ყომრალებიც ისე მოხერხებულად განერიდნენ ”კაციჭამია” ხეს, რომ კანის გადახსნის საშუალება არ მისცეს… ანქიტერს წაეშველნენ და მალე ხვიარების ბადეში მწოლი თაფლიკო, რომელიც უკვე ისე მოსულიერებულიყო, რომ შვილთან საუბარსაც ახერხებდა, ბოროტ ხისგან მოშორებით ამოიყვანეს…
-ჩემო საყვარელო, ერთად წავიდეთ, ანქიტერი ალბათ უკვე ჯოგში დაბრუნების ნებას მოგცემს…-უთხრა შვილს, მისი სიმამაცით გაამაყებულმა დედამ.
-ამ ჯანღში მასავით შემართებით და მარჯვედ მავალი მე არც მინახავს და არც სხვისგან გამიგია სხვა სულიერს ამგვარი სიმამცე და სიმარდე გამოეჩინოს…-მიახარა ჩიტუნამ და ანქიტერისა და ყომრალების წინაშე თავის მოწონების მიზნით მთლად ენად გაიკრიფა,-მას ხომ მართალაც უჩვეულო ალური ეხერხება; გამორჩეული ნაბიჯით სვლას მშვენიერ რბოლაში გადაზრდის, მოხდენილ იორღას ანუ თოხარიკს, მგზნებარე ჩორთს გამოურევს და როცა შეინავარდებს, დიახაც, განსაცვიფრებელი სანახაობა იშლება…
დედა-შვილის ხილვით გახარებულმა ანქიტერმა კმაყოფილებით ჩაიხვიხვინა. მიწვევის ნიშნად ყომრალებმაც დაიჭიხვინეს.
ნავარდას გული აუჩუყდა, წამით თითქოს ანქიტერისა და მისი გარემოცვისკენ გაუწია გულმა, მაგრამ უცებ მის ფაფარში ჩაბუდებული ლურჯნისკარტა ორაზროვნულად აჟღურტულდა და მასაც უმალვე გაახსენდა მზის სინათლის ხილვას დანატრებული უფსკრულის ბინადარნი, პრინცესა ვარდულეტა… უეცრად, ანქიტერზე დამაჯერებლად აჭიხვინდა და ცას შეჰფიცა:
სანამ ჯურღმულის ტყვე-ბინადართ მზის სინათლეზე არ ამოვიყვან, იქამდე სოფლის მხარეს არ გამოვალ და ჯოგს ახლოსაც არ გავეკარებიო…
თაფლიკომ ტკბილი ხვიხვინი მიაგება, ყომრალებმა კი ლამაზი მოძახილით გაამხნევეს…
ნავარდამ პირი იბრუნა და კვლავ ნისლში გადაეშვა…
მოვალეობის გრძნობით აღვსილმა უცაბედად აიყარა ტანი… გამშვენიერდა, ბალანმა სულ მთლად ცეცხლისფრად დაუწყო ღუილი… მერე ქოჩორი, ფაფარი და კუდი შავად დაეწინწკლა… შიგადაშიგ, ის წინწკლები მთელს ტანზე იწყებდნენ თამაშს და თითქოსდა თავისებურად დანავარდობდნენ… მართლაც ზღაპრულ რაშს დაემსგავსა… ყოველ მის მოძრაობაში ზღაპრული მელოდია ახმოვანდა…
გოგონამ ღამისეულ ნიავში ნავარდას ხმის ფეთქვა იგრძნო და ნისლში მისმა გამჭირვალე ხმამ გამოაღწია:
აგერ, ნავარდა!
სილამაზით განთქმული პრინცი,
კვიცი გვარზე ხტის,
კვიცია და მერე რა კვიცი…
დაჰქრის, თამაშობს,
მშვენიერი სიმღერა იცის,
თუკი ინატრებ,
მოგატარებს ოცნებას ციმციმ…
ამბობენ, უმშვენიერეს ვარდულეტასაც ჩასწვდა მომღერალი ცხენის საამო ხმა და ახლა მოუთმენლად ელოდება თავის მხსნელსო…
თუმც, უფსკრულში ჩაშვება და იქიდან ვინმეს ამოყვანა ბევრად უფრო ძნელია, ვიდრე ოცნებით ცაში აფრენა და ნავარდი… მომღერალი ცხენი ნისლოვან ჯურღმულს არადა არ ეპუება და თავგამოდებით ეუფლება ალურის იმ უჩვეულო სახეს, რომელიც უფსკრულში უფრო ღრმად ჩაშვებას შეაძლებინებს…
ხანდახან ლურჯნისკარტა თავს გამოიდებს ნისლში შეფრინდება და ნისკარტით მარადმწვანე მდელოს მაკურნებელ ბალახს აწვდის…
შავქოჩრიანი ყომრალები ქვეყნის რომელ კუთხეშიც არ უნდა იყვნენ, უმალვე იგებენ თუ გრძნობენ მის ამგვარ თავგამოდებას, ფაფარაშლილნი თავებს ცისკენ ააღერებენ და ომახიანად ჭიხვინებებნ…

1993წ.

***

ზღაპრის კალთა ავიკეცე

შიგ ვაგროვე ფერთა ფერი,

ცას მიხატულ ვარსკლავებზე

დელფინი ხტის, თანაც მღერის...

ჯანრი გოგეშვილი

=======
”არაფერა” (საბავშვო ლექსი), ”მწიგნობრულ-მისიონერული ფონდი” _ "Good-for-Nothing." A rhyme. "The Educational-Missionary Fund," 2003

gogejanr.blogspot.com-ზე: