ხატოვანი მოტივაციები /ლიტერატურულ-შემეცნებითი ჟურნალი: ჩვენეული ყოფის ”მარშბრასოკი” _ ქვაბული, იქვე _ ”ქართული პოეზიის ანთოლოგია” და”სახლი”; გზად კი, ზემდეგი შლახი და აბებე ბიკილა! /ესსე-რეპორტაჟი/

ჩვენეული ყოფის ”მარშბრასოკი” _ ქვაბული, იქვე _ ”ქართული პოეზიის ანთოლოგია” და”სახლი”; გზად კი, ზემდეგი შლახი და აბებე ბიკილა! /ესსე-რეპორტაჟი/

ფილოსოფოსები, ფსიქოლოგები, ასტროლოგები, ეზოთერიკოსები, ანუ სამყაროსეული ჭვრეტის მოყვარულნი, მხურვალედ გვაუწყებენ, რომ კაცობრიობა, მორიგი ეპოქალური ცვლილებების გარიჟრაჟს უნდა შეჰხაროდეს…

და მეც ხშირად განვაწყობ ჩემს თავს, აა, ახლა გვეშველება მეთქი, მაგრამ ახალი სამყაროს მოზიდვა და გათავისება ბევრად რთული პროცესია, ვიდრე გულუბრყვილო წაოცნებება, რომელიც ჩვენთვის, მეტწილად, არცთუ სასიამოვნოდ რეალიზდება…

ახლა კი, 2020 წლის 12 ივლისის (კვირა დღის) თავისებურ ესსე-რეპორტაჟს მოგაწდვით…

ჩვენეული ყოფის შუქჩრდილში, თუ კვირა დღით, სახლიდან იმ მიზნით გამოსვლას აპირებთ, რომ გრძელ მანძილზე გადაადგილდეთ, ფრიად სასურველია, ჯიბეში ტაქსით მგზავრობის ფული იქონიოთ: განასაკუთრებით, როცა მუხრან მაჭავარიანისა და გოძიაშვილის ქუჩების კვეთის მიმდებარე ადგილებიდან ნუცუბიძის ფერდობის, მე-5 მ/რ-ის მიმართულებით აპირებთ გადაადგილებას…

…იქ, რომ ავაღწიე, კი ვიფიქრე, უკან ტაქსით გავბრუნდები მეთქი, მაგრამ, პროდუქტის საყიდლად გადადებულ ფული დამენანა, ისიც ვიფიქრე, ახლა, მაინც, წამომეწევა ან მიკროავტობუსი, ან ავტობუსი, ან… _ ნურას უკაცრავად, კვირა დღით ამ მარშუტზე მიკროავტობუსები, თურმე საერთოდ არ დადიან, ჰოდა, ჩამოვაღწიე ლისის გადასახვევამდე, ჩამოვიარე ”112”-ტი, და გავედი, ლისის დასახლების იმ მონაკვეთის მოპირდაპირე მხარეს, სადაც, ”თბილისის მერიამ მარშალ გელოვანის გამზირისა და მუხრან მაჭავარიანის ქუჩის დამაკავშირებელი ახალი გზის მშენებლობა დაიწყო. _ ანუ, იმ სივრცეში, რომელშიც _ ”112-ის ოფისის მიმდებარე ტერიტორიიდან ჩამოსასვლელი გზა სუპერმარკეტ „აგროჰაბსა“ და ყოფილ „მათე მოტორსს“ შორის გაივლის და მარშალ გელოვანს დაუკავშირდება”

კი, საინტერესო პროექტია, როცა დამთავრდება, ეღირება ჩასეირნება-ამოსეირნებად. (რა თქმა უნდა, თუ დამცალდა). ჰოდა, ჩემი ”ბლოგისთვის” ფოტოების გადაღებას დავეშურე, მოვიმარჯვე, მრავალფათერაკგამოვლილი ”NOKIA”. მერე, ადგილის მონაცვლებისას შევამჩნიე, რომ ღრმად გათხრილ ქვაბულის ნაპირთან მიწა საეჭვოდ იყო დაბზარული. საშიშროება ვიგრძენი, ოღონდ, რამდენიმე კადრი მაინც გადავიღე… სახიფათო ზონიდან ნაჩქარევად გამოვედი და შინისკენ, კვლავ თამამად გავუყევი გზას. ჩვენს კორპუსამდე, ასე კილომეტრამდე მანძილი იყო დარჩენილი. შინ, ცირა მელოდებოდა, რომლის თხოვნითაც გადავდე თავი, და 74 წლის კაცისთვის, არცთუ იოლად დასაძლევი მანძილი დავლაშქრე _” სჯობს, საყვარელსა უჩვენნე საქმენი საგმირონია!”

ჰო, ხელში, ბუდეში ჩალაგებული, ორ წიგნად გამოცემული ”ქართული პოეზიის ანთოლოგია” მეჭირა.

დილით რედაქტორ-შემდგენელმა ტელეფონით გვარიანად შემაგულიანა, ასეთი საჩუქარი გაგიკეთეთ და ნუღა დაიზარებ, ჩემთან ამოდი და წაიღეო. (წიგნის ნახვა, ჩემს მეუღლეს უფრო გაახარებდა, და საბურთალოს ფერდობამდე ავტოთი ასვლას, ნამდვილად არ დაიზარებდა, მაგრამ ახლა, ფეხის შემთხვევით დაზიანების გამო, არამცთუ, გარეთ გამოსვლა ოთახში გადაადგილებაც უჭირს.)

გამოცემა თავისებურად შთამბეჭდავია, ლამაზი დიზაინით… ” ყველა ერთი ლექსით რჩება, ერთ ლოცვად და გალობად” აქვს წამძღვარებული, რაც ჩემში, რა თქმა უნდა აქსიომად ვერ გამოდგება.

უპირველესად, გულთბილი მადლობა რედაქტორ_შემდგენელს ამგვარი ”საჩუქრისთვის”.

პირველ ტომს მის მიერ სიტყვაკაზმული წინასიტყვაობა ”ნათელი კაცთა” აქვს წამძღვარებული, რომლის ბოლო აბზაცში, იგი კვლავ გვახსენებს ”ყველა ერთი ლექსით რჩება, ერთ ლოცვად და გალობად” _ეს სტრიქონი, მრავალთათვის საყვარელ პოეტს (და მართლაც პოეტს) ბატონ მორის ფოცხიშვილს ეკუთვნის.

რედაქტორი-შემდგენელი კი, თავისებურად განაზოგადებს …დიახაც, რომ ერთი ლექსით რჩება ყველა ჭეშმარიტი შემოქმედი პოეზიის სუფლოში, ერთი ლექსის უკვდავებითა და სათქმელით, იმის იმედად, რომ სწორედ ერთი ლექსი იხსნის თავის ერთადერთობითა და განუმეორებლობით…

ვიმედოვნებ, რომ ჩვენი ანთოლოგია ამ მოსაზრებს ჭეშმარიტებაში დაგარწმუნებთ”

პირადად მე, ვერ დამარწმუნა.

ჯერ იმიტომ, რომ ერთ ლექსზე, თუნდაც, გამორჩეულად გამორჩეულზე პოეტის, მით უფრო ”ჭეშმარიტი შემოქმედის” სრული ნიჭიერების ”აკიდება” ცოტა არ იყოს უხერხულია. ვთქვათ, შეუდარებელი გალაქტიონ ტაბიძე _ წარმოდგენილია მშვენიერი ლექსით ”თოვლი”, მაგრამ ღმერთმა ნუ მოგვასწროს, პოეზის მოყვარულნი, იმგვარ შეგონებას მიენდონ, სადაც გაქლაქტიონის შემოქმედება, ასე ვიწროდ (თუნდაც, ფიგურალურად) იქნება გაგებული, ანუ როგორც პატივცემული რედაქტორ_შემდგენელი გვარწმუნებს _ ”…დიახაც, რომ ერთი ლექსით რჩება ყველა ჭეშმარიტი შემოქმედი პოეზიის სუფლოში, ერთი ლექსის უკვდავებითა და სათქმელით, იმის იმედად, რომ სწორედ ერთი ლექსი იხსნის თავის ერთადერთობითა და განუმეორებლობით…”

მეტად, აღარ გაგავაგრძელებ, უმჯობესია, ყოველივე ზემოთ ხსენებულთან, შედარებით უმნიშვნელო, მაგრამ, ჩემი, როგორც ”ჭეშმარიტი შემოქმედის” ავტორისეული უფლების ”შემლახავ” თემაზე გადავინაცვლო.

”ქართული პოეზიის ანთოლოგიის” მეორე ტომში, დანარჩენ, ცოცხლად დარჩენილ პოეტებს შორის, წარმოდგენილია ჩემი მეუღლის ცირა გოგეშვილის ლექსი ”უნატიფესო სევდავ ბავშვობის…” (გვ. 240) მშვენიერი ლექსია, (თუმც, მიძღვნა _ დალის ) დაიკარგა. ავტორისთვის ამ ლექსის ”ქართული პოეზიის ანთოლოგიაში” ხილვა, მხოლოდ სიხარულის მომტანი იყო.

ამგვარი განწყობა მეც უნდა მქონდეს, გახარებული ვარ, მაგრამ ამ ”სიხარულს” ბზარი შეჰპარვია… არვინ იფიქროს, ანთოლოგიაში ”შესული” ლექსი ”კელენი”, არ მეამაყებოდეს, მაგრამ, როცა ”ჩემეული პოეზიიდან”, ჩემთვის საგულისხმო ლექსის წარდგენა მთხოვეს, მე მეუღლის (კოლეგა-პოეტის) მეშვეობით, ჩემს პოეტურ კრებულში ”სიზმრიდან ცხადში…” /თბილისი _ 2010/ _(იხ. პოეზია *** ჯანრი გოგეშვილი / Poetry *** Janri Gogeshvili...) ასე ვთქვათ, პირველ ათეულში შემავალი ლექსი _ ”გადაუფრინა ჭიამაიამ…” გავგზავნე. აი ისიც…

გადაუფრინა ჭიამაიამ...
ქვეყანა თვლემდა,
გასცლოდა ქანცი,
კაცი კაცითა, ღობე კი ქაცვით _
მცნებად კი ჰქონდათ...
ახსოვდათ არც კი,
სიკვდილიც თვლემდა, დღე იდგა ბაცი...

ერთურთს,
შემთხვევით შერჩენილ ვაჟთა,
შემოხარჯვოდათ ალღო, უნარი...
და ქუჩა-ქუჩა განთესილ ქალთა,
ერეკებოდათ ვნება-აფთარი...

სიმარტოვისკენ გარბოდა კაცი,
სიმარტოვეში სურდა განბანა,
დინება დუნე და მაინც ანცი,
დრეკდა _ მიბმოდა ცხოვრების ბაგას...

სასოწარკვეთა შეჰყროდა მიწას,
იდგა გნიასი და რია-რია,
სიცოცხლე თვლემდა,
სიკვდილის მიჯნას
გადაუფრინა ჭიამაიამ...

და კვალსა ამას კრთოდა იმედი,
კოსმიურ ნისლებს მოჰქონდათ შვება,
იქ ირთვებოდა რწმენა და ხვედრი,
იგავ-არაკი განკითხვის დღეთა...

18.06.2001

როცა ამბის საკითხავად შევიარე, ანთოლოგიის რედაქტორ_შემდგენელმა, რომელთანაც, თითქოსდა მეგობრული ურთიერთობა მაკავშირებდა, ფურცელი, რომელზეც ლექსი გახლდათ დაბეჭდილი, ირონიაშერპარული საყვედურით გამომიწოდა და რაღაც ამისდამაგვარი მითხრა _”აბა, ეს რა არისო?!” და უმალ მიადევნა, ეს გამოცემა საპატრიარქოს ლოცვა-კურთხევით უნდა გამოვიდეს და შიგ ამის დაბეჭდვა, როგორ იქნებაო. არ მესიამოვნა, მაგრამ, თუ ეს ლექსი, მომავალი ქართული პოეზიის ანთოლოგიის სულიერებას პრობლემას შეუქმნის მეთქი… ასე რომ, ცოტა ხნის შემდეგ ბატონ რედაქტორ-შემდგენელთან ”კელენი” წარვადგინე…

ჰო, ეს კარგია, მაგრამ იქნებ, შენს კრებულში უკეთესი მოვძებნოო… როგორც ჩანს უკეთესი ვერ იპოვა, ან მოძიება დაეზარა.

და ქართული პოეზიის ”თანამედროვე ანთოლოგიის” 112-113 გვერდებზე, ჩემი პოეტური სამყაროს წარმოდგენა ამ ლექსით მოხდა.

აი, ისიც…

კელენი
კელენი ეთქმის მცირე სახლაკსა,
მცირე სახლაკზედ უფრორე მცირეს,
ძვირფას თვალივით უჩანს სარკმელი,
იფარავს კაცსა სუსტსა თუ ძლიერს…
კელენი არის სავანის უბე
და განუყრელი მესაიდუმლე,
განმხოლოებულ კაცსა თუ ქალსა,
კელენი შესძენს ღვთიურ სისრულეს…
იგი სამოსად შეერწყმის სხეულს
და სიტყვას უწვრთნელს ლოცვად აღავლენს,
სწყალობს მონანულს, შვებას ჰგვრის ეულს
და ლოცვის ფრთებზე სუნთქვად დააფენს…
კელენი ჰკურნავს შურსა და ღვარძლსა,
კელენი ჰკურნავს გულის სიხარბეს,
კელენი სხვაგვარ სიმკაცრეს კვერავს,
კელენი გხვეწავს და გაქანდაკებს…
კელენი თრგუნავს გადამძღარ კაცსა
და ნამარხულევს მოჰგვრის სიამეს,
განმარტოებულს შვენის დათმენა,
ხმაი გალობის სულს განუახლებს…
კელენი მოჰგავს ძმას მესნეულეს,
შემწეს ავადმყოფ ბერთა და მწირთა,
აღძრავს სიყვარულს სხვაგვარი კრძალვით
და შეგვახსენებს მსგავსნი ვართ ღვთისა…
კელენი გახლავთ მცირე სენაკი _
უდაბნო, თოში _ იქვე ბაღნარი…
სამყაროს იტევს მცირე სახლაკი,
ძალუძს კურნება _ დაეც ბანაკი!

20.11.12000

დიახ, ეს ლექსი, თავად მე მეამაყება, მაგრამ საერო თუ სამოქალაქო საზოგადოებას, იმ ერთადერთ, ამოსავალ ”მრწამსად”, რომლის მეშვეობით მე მათ ცნობიერებას, იქნებ როგორმე შემოვრჩე, ნამდვილად ვერ შევთავაზებ. ანუ, ვერ დავმოძღვრავ, გიჯობთ, საერო ცხოვრებას მონაზნობა, ან ბერობა ამჯობინეთ მეთქი; ჩემგან, ჩვეულებრივი მოკვდავისგან არ ეგების. კი, თითქმის ერთი წელი, ერთ-ერთ ცნობილ მონასტერში, გარკვეული ლიტერატურულ-სააგამომცემლო საქმიანობას ვეწეოდი და თითქმის მონასტრის საძმოს ჩვეული ცხოვრების თანამონაწილე გახლდით.... მაგრამ ლექსი, ”კელენი”, ქართველი მკთხველთა უმეტესობისთვის შეუცნობელი დარჩება, რადგან, თავად, ცნება ”კელენის” არსი ამ ქვეყნის მაცხოვრებელთა დიდი უმეტესობისთვის გაუგებარია.

ამგვარ ანთოლოგიაში, თუ მას გამოხატული საეკლესიო მიმართება არ ექნებოდა, მერჩივნა თანამედროვე ”სამყაროსეული” იმპულსებით აღძრული სტროფებით წავმდგარიყავი… სადაც, სხვა თუ არაფერი, დღევანდელი კაცობრიობის არსში მბორგავი, მწვავე რეალობიდან ნასაზრდოები დრამატიზმი ნამდვილად შეიგრძნობა.

მაგრამ თუ ლექსი ”კელენი”, იმავე ”განმარტებით” როგორც მე ინტერნეტში ჩემეულ ”ლიტერატურულ-შემეცნებითი სივრცეში” გამოვაქვეყნე, ანთოლოგიაში დაიბეჭდებოდა (რაც მსგავსი ანთოლოგიისთვის მიუღებელია), კი ბატონო, მკითხველი ბევრად უკეთ გაითავისებდა ამ ლექსში ჩადებულ მოტივს, ანუ …

კელენი… Cell…

ამბობენ განმარტოება პატიოსნებააო…

განგებისგან ბოძებულ კელენში, სენაკში გარკვეული ხნითგანმარტოება და ლოცვა, ადამიანს საშუალებას აძლევს უკეთ შეიგრძნოს რისთვისაა მოვლენილი ამქვეყნად, უშუალოდ დაფიქრდეს თავის განვლილ ცხოვრებაზე, გასავლელ გზაზე…

ადამიანები, რომლებიც განუწყვეტლივ თუ გამუდმებით დგანან ”გამოწვევების” წინაშე, ხშირად ინერციით იღებენ გადაწყვეტილებებს…

ზოგი, ისე მიეჩვია”ტელევიზიის” ეკრანებიდან საკუთარი თვალთახედვის ”ფრქვევას”, ხშირად თავადაც ვერ გრძნობს, რომმხოლოდ თავისი გადასახედიდან მოძღვრავს ქვეყანას, სტერეოტიპულ ქარგას ვითარებისდა მიხედვით აფერადებს…

…რომ არსებობდეს ამა ქვეყნის სახელისუფლო შტოსა თუ ”დაუდგრომელი” ოპოზიციის წარმომადგენელთა ”სულის მოსაბრუნებლად” დაწესებული ”განმარტოების” ტრადიცია, ეს ქვეყანა ბევრად უფრო დალაგებული იქნებოდა, ბევრად ნაკლები უსარგებლო ”გამოწვევების” მსხვერპლი შეიქმნებოდა ჩვენი საზოგადოება…

ამას მხოლოდ კეთილი განზრახვით ვამბობ და ალბათ, ის ადამიანები (სახელისუფლებო თუ არასახელისუფლებო) წრეებიდან, რომელთაც ამგვარი ჩვეულება გააჩნიათ, ამგვარ შეხსენებას, არ მიწყენენ, რადგან აქ ტრადიციის დამკვიდრებაზეა მინიშნება…

ასე რომ, ეს ლექსი ალალი გამოძახილია იმ შეგრძნებისა, რაც ადამიანს მსგავსი განმარტოების კვალობაზე ეუფლება...

უტოპიად კი მოგეჩვენებათ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ ჩვენს სახელისუფლო წრეებსა და ოპოზიციაში ამგვარი განმარტოების ტრადიციამ, რომ მოიკიდოს ფეხი, ჩვენს ქვეყანაში ბევრად, ბევრად უკეთ იქნება საქმე… წელიწადში სულ ცოტა რაღაც ორი კვირით ”ყველას” გამოუჩნდება ერთგული, საქმეში ჩახედულიშემცვლელი…

კელენი კი, განგების ნებით აუცილებლად მოიძებნება…

(კელენი მცირე სენაკია

სენაკი მცირე სახლაკი

”სიტყვის კონა”

სულხან-საბა ორბელიანი

====

სენაკი -ცალკე ოთახი ბერისათვის, მონაზვნისათვის, განდეგილისათვის…

ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი)

***

თავად ”ქართული პოეზიის ანთოლოგიაში”, რა თქმა უნდა, ცნობილ, სასიქადულო პოეტთა მრავალი საუკეთესო ლექსია წარმოდგენილი და გამოცემის შინაარსიც, ფრიად თავისუფალი თემატიკით გამოირჩევა. …მაგრამ იმგვარად, ნამდვილად არაა ”განსაზღვრული”, როგორადაც პატივცემულმა რედაქტორ-გამომცემელმა, პირადად ჩემთვის ”დაასურათხატა”.

და მე სახლისკენ, მაინც ხალისიანად მივიჩქაროდი… ბოლოსკენ, ერთი მოცისფრო ავტობუსი კი წამომეწია, მაგრამ ყურადღება არ მივაქციე. სადღაც ქვეცნობიერში, ათეული წლების წინათ, ლამის ერთი ამოსუნთქვაზე დაწერილ, 1984 წელს, კი ”ლიტერატურულ საქართველოში” გამოქვეყნებულ მოთხრობა ”სახლის” სურნელს ვგრძნობდი…

ალბათ, იმიტომ, რომ ჩვენეული ყოფის ”მარშბრასოკში”, იმ მოთხრობაში აღწერილი, ჩემი სამხედრო-სავალდებულო სამსახურში, ასე 1977 წელს, პოლონეთის ტერიტორიაზე, გადატანილი ”მარშბრასოკის” სიტუაციიდან შემორჩენილი შეგრძნება კრთოდა…

74 წლის კაცისთვის, ნამდვილად კაი მოსაგონარი გახლდათ…”სახლი”; გზად კი, ზემდეგი შლახი და აბებე ბიკილა!

ჰო, სახლისკენ მივიჩქაროდი, საბურთალოდან, ანუ ნუცუბიძის ფერდობის, მე-5 მ/რ-დან ფეხით მოვდიოდი. ხელში გამომცემლობა ”მერანის” ეგიდით დასტამბული ”ქართული პოეზიის ანთოლოგიის” მუყაოს ბუდეში ”დელიკატურად” ჩაბინადრებული ორი ტომი ”მეპყრა”. მეორე ტომში, სხვა თანამედროვე ცოცხალ ავტორებთნ ერთად ჩემი მეუღლის _ ცირა გოგეშვილის და ჩემი ლექსებიც არის წარმოდგენილი.

თავად, ამ ამბით, კი იმის თქმა მინდოდა, რომ ეს ცხოვრება, სანახევროდ უჩინარი ქვაბულებითაა სავსე… თანამედროვე, თითქოსდა ”ცენზურამივიწყებულ” საქართველოში მოღვაწე ავტორს, განზრახ თუ დაუკვირვებლად საკუთარი პოეზიის საანთოლგიო ნიმუშის ”შერჩევის” უფლება წამართვეს…

ჰოდა განვმეორდები:

…ჯერ იმიტომ, რომ ერთ ლექსზე, თუნდაც, გამორჩეულად გამორჩეულზე პოეტის, მით უფრო ”ჭეშმარიტი შემოქმედის” სრული ნიჭიერების ”აკიდება” ცოტა არ იყოს უხერხულია. ვთქვათ, შეუდარებელი გალაქტიონ ტაბიძე _ წარმოდგენილია მშვენიერი ლექსით ”თოვლი”, მაგრამ ღმერთმა ნუ მოგვასწროს პოეზის მოყვარულნი, იმგვარ შეგონებას მიენდონ, სადაც გალაქტიონის შემოქმედება, ასე ვიწროდ (თუნდაც, ფიგურალურად) იქნება გაგებული, ანუ როგორც პატივცემული რედაქტორ_შემდგენელი გვარწმუნებს _ ”…დიახაც, რომ ერთი ლექსით რჩება ყველა ჭეშმარიტი შემოქმედი პოეზიის სუფლოში, ერთი ლექსის უკვდავებითა და სათქმელით, იმის იმედად, რომ სწორედ ერთი ლექსი იხსნის თავის ერთადერთობითა და განუმეორებლობით…”

ჰო, ამ ”შეგონების” ავტორისთვის (რეადაქტორ-შემდგენელისთვის), ჩემი ამგვარი ”განაწყენება”, მოულოდნელი ნამდვილად არ იქნება, რადგან, ”საბურთალოს ფერდობზე” შეხვედრისას, ამ ტექსტში გადმოცემული ძირეული მოტივები, მეგობრულად, თუმც, პუბლიცისტური სიმწვავით გავუმხილე.

და ბოლოს, იქნებ, ჭეშმარიტმა მკითხველმა დრო გამონახოს და ჩემეულ ”ლიტერატურულ_შემეცნებით სივრცეში” გამოქვეყნებულ მოთხრობა ”სახლსაც” გაეცნოს. ანუ გავიხსენოთ ეპოქა ”სახლი”; გზად კი, ზემდეგი შლახი და აბებე ბიკილა!